Dit zijn verboden vragen rondom jouw gezinssituatie tijdens je sollicitatiegesprek
Toen ik na mijn studie op zoek ging naar een baan, belandde ik in een hel van sollicitaties, procedures en bizarre vragen. Omdat ik informatica had gestudeerd en dit blijkbaar in de ogen van veel werkgevers nogal bijzonder is voor een vrouw, kreeg ik de kans om de meest leuke vragen te mogen beantwoorden. Van: ‘Maar wáárom vind je programmeren zo leuk en ben je niet bijvoorbeeld gaan kantklossen?’ tot het meest saaie: ‘Waarom wil je bij ons werken?’ Maar ook kreeg ik de vraag of ik al bezig was met zwanger worden. Ik was op dat moment niet op de hoogte van het feit dat die vraag helemaal niet gesteld mocht worden en stamelend antwoordde ik toen dat ik moeilijk kinderen kon krijgen, dus nee, dat was nog niet aan de orde. Als me die vraag nu gesteld zou worden, zou ik opstaan en vriendelijk (door de interviewer in zijn gezicht te slaan) bedanken. Nu ik zelf werkgever ben, zijn er zaken die ik wel wil weten uit nieuwsgierigheid, omdat ik iemand wil leren kennen, maar die moeten wachten tot ik die persoon heb aangenomen (of niet, in dat geval zal ik nooit antwoord krijgen op die vragen). Er zijn nu eenmaal vragen die niet gesteld mogen worden, omdat het discriminerend kan zijn en iemands banenkans kan verkleinen.
Welke vragen er niet gesteld mogen worden rondom jouw gezinssituatie als je op banenjacht bent en waarom dat niet mag, dat lees je hier!
Verboden sollicitatievraag: Ben je zwanger of heb je een kinderwens?
Een werkgever mag je niet vragen of je zwanger bent of in de toekomst graag zwanger wil worden. De reden hiervan is dat een zwangerschap niets te maken heeft met jouw functioneren en deze vraag vaak wordt gesteld aan vrouwen. Een man zal bijna nooit gevraagd worden of hij een kinderwens heeft. Dit omdat we in Nederland er helaas nog vaak vanuit gaan dat vrouwen voor het grootste gedeelte de zorg van kinderen op zich nemen. Onlangs bleek zelfs uit onderzoek dat veel mannen geen ouderschapsverlof durven op te nemen, omdat ze bang zijn voor de reacties van hun werkgever. Dus op dit gebied is écht nog heel wat te winnen.
Ongepaste sollicitatievraag? Geef het aan – of lieg
Mocht je de vraag krijgen of je zwanger bent of in de nabije toekomst een kinderwens hebt, dan mag je aangeven dat je dit een ongepaste vraag vindt. Daarnaast mag je zelfs liegen of weigeren antwoord te geven. Uiteraard ben je dan meteen bang dat dit je kansen kan verkleinen en dat is ook exact waar het probleem ligt.
Toen mij werd gevraagd of ik een kinderwens had, voelde ik me zeer ongemakkelijk. Ik had geen idee dat de vraag niet gesteld mocht worden en heb dus eerlijk antwoord gegeven. Pas toen ik meer ervaring kreeg met solliciteren, leerde ik dat deze vragen echt niet toegestaan zijn. En met reden!
Tot diep in de jaren 50 waren vrouwen handelingsonbekwaam zodra zij trouwden. Dit verklaart deels de vragen rondom jouw gezinssituatie
Deze sollicitatievragen zorgen voor mogelijk minder kans
Achter deze vragen zitten namelijk altijd aannamen en de werkgever vult vaak voor jou in of je dan in de toekomst minder gaat werken, lang uit de running bent of mogelijk stopt. Dit komt ook deels voort uit de geschiedenis in Nederland. In de jaren vijftig waren vrouwen zelfs handelingsonbekwaam zodra zij trouwden en werd hun contract direct opgezegd als ze in het huwelijksbootje stapten. De zorg voor kinderen kwam op hen terecht. Hoewel dit volgens de wet dus nu anders is, gebeurt verandering langzaam. Zo krijgen vaders nog altijd de vraag of zij op hun kinderen passen op hun ‘papadag’ en wordt aan moeders gevraagd of ze hun man wel vertrouwen met de opvoeding van hun kind. Gelijkheid is er misschien volgens de wet, maar in de praktijk hebben we nog een lange weg te gaan.
Wanneer is tijdens de sollicitatie een verboden vraag geen verboden vraag?
De vraag of je zwanger bent, mag wel gesteld worden als het van invloed heeft op de functie. Niet zozeer op je mogelijke zwangerschapsdementie en je hormonen, maar wel op je veiligheid. Werkgevers zijn namelijk verplicht je te beschermen als je zwanger bent. Als je solliciteert op een functie waar je moet werken met chemische stoffen die schadelijk kunnen zijn voor je ongeboren kind, dan moet je werkgever hiervan op de hoogte zijn. In Nederland mag je je zwangerschap geheim houden, zelfs tot vlak voor je verlof, maar je bent niet beschermd voor eventuele gevaren op je werk, omdat je werkgever nu eenmaal niet wist dat je in verwachting was.
Waarom worden deze verboden sollicitatievragen soms toch gesteld?
In Nederland heeft iedereen recht op een gelijke behandeling. Dat houdt in dat je niet geweigerd mag worden voor een functie omdat je bijvoorbeeld een kinderwens hebt. De werkgever moet kijken naar wie het meest geschikt is voor de functie, daarom is er geen plek voor vragen over je privésituatie. Een werkgever wil zo min mogelijk risico lopen, zo willen ze de beste mensen op de functies die het liefst niet ziek zijn en altijd op hoog niveau presteren. Iemand die zwanger is, zal er ten tijde van het zwangerschapsverlof minstens zestien weken uit liggen. Dit is nadelig voor de werkgever, het kost geld om iemand nieuw in te werken en je bent langere tijd een goede kracht kwijt. Toch mag dit geen reden zijn om de vraag te stellen.
De werkgever moet kijken naar wie het meest geschikt is voor de functie, daarom is er geen plek voor vragen over je privésituatie.
Wat kun je doen als er toch een verboden sollicitatievraag gesteld wordt?
Mocht er toch een verboden vraag gesteld worden, stel dan de wedervraag: Waarom wilt u weten of ik een kinderwens heb/zwanger ben? Mocht hier een niet bevredigend antwoord op komen, dan mag je altijd melding maken van discriminatie bij het College voor de rechten van de mens. Zij beoordelen vervolgens je klacht en of er stappen ondernomen kunnen worden. Je melding is overigens anoniem.
Dien je interviewer van repliek
Liggen de banen voor het oprapen in jouw sector en krijg je een verboden vraag tijdens je sollicitatie? Maak dan vooral lol voor jezelf. Toen mij nogal neerbuigend werd gevraagd, nog voor ik goed en wel zat, waarom ik graag programmeerde en waarom ik geen actrice wilde worden, zei ik dat ik beiden deed. Ik speelde toen namelijk ook veel toneel. En toen mij werd gevraagd of ik een kinderwens had en aangaf dat ik moeilijk zwanger kon worden, was het niet ik die zich kapotschaamde, maar de werkgever aan de andere kant van de tafel.
Leuke antwoorden op verboden vragen
Zoek je wat inspiratie om antwoord te geven op verboden vragen tijdens je sollicitatiegesprek? Die hebben we!
‘Heb je een kinderwens?’
Antwoord: Ligt aan het salaris wat je me biedt. Het is nu niet bepaald goedkoop om kinderen groot te brengen. Het wordt geschat op een ton, vanaf de geboorte tot hun achttiende levensjaar. En met de huidige huizenmarkt is het ook nog eens lastig een huis te vinden voor een normaal budget én waar ik mijn kind niet a la Harry Potter in de bezemkast moet duwen.
‘Als je hier komt werken, waar gaat je kind dan heen in de tussentijd?’
Antwoord: Hoe bedoel je? Mag ik hem niet meenemen? Oh, verdorie. Nou, dan moet ie maar met zijn vader mee. Of ik laat hem thuis achter. Och jee, hadden ze maar zoiets uitgevonden als een kinderdagverblijf of een gastouder of zoiets.
‘Ben je nu zwanger?’
Antwoord: Nee, dat is vet wat je ziet.
‘Wat zijn je plannen als je ooit in verwachting raakt?’
Antwoord: Ze baren. Er is er nog nooit één blijven zitten, toch?
Heb jij ervaring met verboden vragen tijdens sollicitatiegesprekken en wat deed je toen?